Η διάδοση του Χριστιανισμού στους Μοραβούς, τους Βούλγαρους και τους Ρώσους

Σλαβική πρεσβεία ζητά βοήθεια από τους βυζαντινούς

α. Ο εκχριστιανισμός των Μοραβών

Τα γεγονότα
862/3: Ο ΡΑΣΤΙΣΛΑΒΟΣ, ηγεμόνας των Μοραβών, ζήτησε ιεραποστόλους για να διδάξουν το Χριστιανισμό στο λαό του.
Ο στόχος του: ήθελε να στηριχτεί στο Βυζάντιο, για να αποκρούσει τις απειλές των Γερμανών και των Βουλγάρων.
Η αντίδραση των βυζαντινών: Ο ΜΙΧΑΗΛ Γ΄ και ο ΦΩΤΙΟΣ αντιλήφθηκαν τα οφέλη της πρότασης για το Βυζάντιο και  ανέθεσαν την ιεραποστολή στον ΚΩΝ/ΝΟ (ΚΥΡΙΛΛΟ) και το ΜΕΘΟΔΙΟ.

Το έργο των ιεραποστόλων:
Ο Κύριλλος επινόησε το σλαβικό αλφάβητο και μετέφρασε στα σλαβικά τη Θεία Λειτουργία και τα ιερά βιβλία

Κύριλλος και Μεθόδιος

Κύριλλος και Μεθόδιος,

Υαλογράφημα στο Καθεδρικό Ναό του Μάριμπορ, Σλοβενία

 Η σημασία του εκχριστιανισμού για τους Μοραβούς:
1. Η χρήση της σλαβικής διευκόλυνε τους Μοραβούς να κατανοήσουν το κήρυγμα και τη Λειτουργία και εξασφάλισε τεράστια επιτυχία στο ιεραποστολικό έργο.
2. Οι δύο αδελφοί οργάνωσαν τη σλαβική εκκλησία (863 - 866).
3. Μύησαν τους Σλάβους στον πολιτισμό των Ελλήνων και του Χριστιανισμού
4. Ο εκχριστιανισμός συνετέλεσε στην ενότητα των Σλάβων, γιατί ενίσχυσε την αίσθηση της κοινότητας και της κοινής πίστης.


Ο εκχριστιανισμός των Σλάβων ήταν γεγονός μεγάλης σημασίας και για το Βυζάντιο.
Το βυζάντιο επέκτεινε την επιρροή του στην Κεντρική Ευρώπη και καλλιέργησε φιλικές σχέσεις με τους γειτονικούς βαλκανικούς λαούς.

Κείμενο γραμμένο με χρήση του Κυριλλικού αλφαβήτου. Πρόκειται για σελίδα (10ος-11ος αιώνας), που βρίσκεται στην μονή Ζωγράφου στο Άγιο Όρος.

  β) Ο εκχριστιανισμός των Βουλγάρων

Βάπτιση του τσάρου των Βουλγάρων Βόρη Α' το 864 (από το χρονικό του Ιωάννη Σκυλίτζη)

 

Τα γεγονότα:  
Με αφορμή τον εκχριστιανισμό των Βουλγάρων, το Βυζάντιο ήρθε σε ανοιχτή σύγκρουση με τον Πάπα. Ο Πάπας είχε στόχο την επέκταση της επιρροής της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στην κεντρική ευρώπη. 
Το βυζάντιο για να προλάβει τις εξελίξεις επεμβαίνει ανοιχτά και ο βυζαντινός στρατός υποχρέωσε το ΒΟΡΗ, ηγεμόνα των Βουλγάρων, α) να δεχτεί το Χριστιανισμό από την Κων/πολη και β) να βαπτιστεί ο ίδιος από τον Μιχαήλ Γ΄. Αργότερα, όμως, ο πάπας επεμβαίνει και πάλι στα ζητήματα της Βουλγαρικής Εκκλησίας, με πρόσκληση του ίδιου του Βόρη.
Αντίδραση του Βυζαντίου:  Ο ΦΩΤΙΟΣ κατήγγειλε την επέμβαση της Ρώμης στη Βουλγαρία και κατηγόρησε τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία για λειτουργικά και δογματικά λάθη.
Ο σκοπός του: Η υπεράσπιση της ανεξαρτησίας της Βυζαντινής Εκκλησίας αλλά και των συμφερόντων του βυζαντινού κράτους.
Με τη ΣΥΝΟΔΟ του 867: 
1) αναθεμάτισε τον πάπα.
2) απέρριψε το δόγμα filioque (= την πεποίθηση της καθολικής εκκλησίας ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται όχι μόνο από τον θεό αλλά και από τον Υιο του θεού (filio=γιος)
3) καταδίκασε την επέμβαση της Ρώμης στη Βουλγαρία.
Τέλος, η ΣΥΝΟΔΟΣ του 870: Αποφάσισε ότι η Βουλγαρική Εκκλησία υπάγεται στο Πατριαρχείο Κων/πολης.


γ) Η ίδρυση, η εξέλιξη και ο εκχριστιανισμός του ρωσικού κράτους

  α) Η διαμόρφωση του έθνους των Ρώσων
-  Οι Βάραγγοι, τους οποίους οι ανατολικοί Σλάβοι ονόμαζαν Ρώς, ήταν σκανδιναβικά φύλα που εμφανίστηκαν στο ιστορικό προσκήνιο τον 9ο αι.    

-Συνδύαζαν εμπορικές με πειρατικές δραστηριότητες και έγιναν γνωστοί στους λαούς της Δύσης με τα ονόματα Βίκιγκς και Νορμανδοί.

–Στο χώρο της σημερινής Ρωσίας αξιοποίησαν για εμπορικές δραστηριότητες τους υδάτινους δρόμους μέσω των οποίων έφταναν στον Εύξεινο και την Κωνσταντινούπολη.

- Οι Βάραγγοι ή Ρως αναμείχθηκαν με τους ανατολικούς Σλάβους και δημιούργησαν βαθμιαία ένα νέο λαό. Στο λαό αυτό οι ίδιοι έδωσαν το όνομα και την κρατική οργάνωση, που δεν είχαν τα σλαβικά φύλα, και οι Σλάβοι τη γλώσσα και τη λαϊκή βάση.

Οι εμπορικοί δρόμοι των Βαράγγων 

The origins of Russia

β. Ίδρυση κράτους-Σχέσεις με το Βυζάντιο

    - Στα μέσα του 9ου αι. σχηματίστηκε το πρώτο σημαντικό ρωσικό κράτος. Ήταν η ηγεμονία του Κιέβου, η οποία έκανε εμπόριο με το Βυζάντιο και το Χαλιφάτο.

   - Μετά από δύο αποτυχημένες εκστρατείες κατά της Κωνσταντινούπολης, οι Ρώσοι στη διάρκεια του 10ου αι. υπέγραψαν δύο σημαντικές εμπορικές συνθήκες με το Βυζάντιο (911 και 944).

Αποτέλεσμα:

  – Οι συνθήκες αυτές επέτρεπαν στους Ρώσους να ταξιδεύουν και να εμπορεύονται στην Κωνσταντινούπολη. Οι εμπορικές σχέσεις ανάμεσα τους δύο λαούς προετοίμασαν τον εκχριστιανισμό των Ρώσων.

γ) Ο εκχριστιανισμός των Ρώσων

Τα γεγονότα

Ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β΄ ήρθε αντιμέτωπος με μια επανάσταση των πλούσιων γαιοκτημόνων (=δυνατών) της Μικράς Ασίας και ζήτησε τη βοήθεια του Ρώσου τσάρου Βλαδίμηρου, υποσχόμενος να του δώσει ως σύζυγο την αδερφή του Άννα. Οι Ρώσοι έστειλαν στρατό και βοήθησαν το Βασίλειο να καταστείλει την εξέγερση, αλλά ο Βασίλειος ανέβαλλε συνεχώς να εκπληρώσει το δικό του μέρος της συμφωνίας. Ο Βλαδίμηρος, για να πιέσει την κατάσταση, κατέλαβε τη βυζαντινή πόλη Χερσώνα και τότε ο Βασίλειος δέχτηκε να στείλει τη νύφη, με τον πρόσθετο όρο ότι ο Βλαδίμηρος θα γινόταν χριστιανός. Ο Βλαδίμηρος δέχτηκε και μαζί με το γάμο και τη βάφτισή του βαφτίστηκαν ομαδικά και οι Ρώσοι στον ποταμό Δνείπερο (989).

 Ας παρακολουθήσουμε τα γεγονότα που οδήγησαν στον εκχριστιανισμό των ρώσων από το Λαυρεντιανό χρονικό:

Η κατάληψη της Χερσώνας και ο εκχριστιανισμός των Ρώσων

    Μετά παρέλευση ενός έτους, κατά το έτος 6496 (988) ο Βλαδίμηρος εκστράτευσε με τους στρατιώτες του κατά της Χερσώνας, μιας ελληνικής πόλης. Οι κάτοικοι της Χερσώνας οχυρώθηκαν μέσα στην πόλη, ενώ ο Βλαδίμηρος παρατάχθηκε στο λιμάνι, σε απόσταση βολής τόξου από αυτή [...]. Οι Ρώσοι απέκοψαν τη ροή του νερού και οι Χερσωνιτες δεν άντεξαν τη δίψα και παραδόθηκαν. Ο Βλαδίμηρος και η συνοδεία (druzina) του εισήλθαν στην πόλη.

   Ο Βλαδίμηρος έστειλε τότε απεσταλμένους στους υτοκράτορες Βασίλειο και Κωνσταντίνο με το ακόλουθο μήνυμα: «Κοιτάξτε, πήρα την περίφημη πόλη σας. Πληροφορούμαι όμως ότι έχετε μια ανύπαντρη αδελφή. Αν δεν μου τη δώσετε για γυναίκα, θα κάνω στην Κωνσταντινούπολη ό,τι έκανα και σ' αυτή εδώ την πόλη».

  Όταν οι δύο αυτοκράτορες άκουσαν το μήνυμα, κυριεύτηκαν από θλίψη και έστειλαν πρεσβεία με το ακόλουθο μήνυμα: «Δεν ταιριάζει στους Χριστιανούς να παντρεύουν τις κόρες τους με εθνικούς. Αν βαπτιστείς, θα εξασφαλίσεις αυτό το πλεονέκτημα. Θα δεχτείς τη Βασιλεία των Ουρανών και θα έχεις κοινή με εμάς πίστη.» [...]

  Ο Βλαδίμηρος συγκατατέθηκε και αποφάσισε να βαπτιστεί. Ο επίσκοπος Χερσώνας μαζί με τους ιερείς της αδελφής του αυτοκράτορα βάπτισε τον Βλαδίμηρο, αφού τον κατήχησε στο Χριστιανισμό

      Λαυρεντιανό Χρονικό, γερμ. μετ. Jo. Bujnoch (Slavische Geschichtsschreiber 1), Γκρατς-Βιέννη-Κολονία 1958,
143-145.

Ο Βλαδίμηρος βαπτίζεται χριστιανός

Η σημασία του εκχριστιανισμού των Ρώσων

1. Με τον εκχριστιανισμό των Ρώσων μια τεράστια έκταση εντάχθηκε στη σφαίρα επιρροής της Ορθοδοξίας και του βυζαντινού πολιτισμού.

2. Η μεταβολή αυτή επηρέασε καθοριστικά τη νοοτροπία και τον πνευματικό και υλικό πολιτισμό των Ρώσων.

3. Οι εμπορικές ανταλλαγές με το Βυζάντιο εντατικοποιήθηκαν, 
4. Αυξήθηκε κατά πολύ ο αριθμός των βαράγγων και ρώσων μισθοφόρων που υπηρετούσαν στην αυτοκρατορική φρουρά και το βυζαντινό στρατό.