ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ: ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (1025-1453)

1. Η κρίση και οι απώλειες της αυτοκρατορίας κατά τον 11^ο αιώνα (1025 – 1081)

  

Α. ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

1. Στρατός
Μετά τις επιτυχίες των βυζαντινών εναντίον των Αράβων και των Βουλγάρων δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι η ειρήνη θα ήταν διαρκής. Αυτό οδήγησε το βυζαντινό κράτος σε μέτρα αποστρατιωτικοποίησης, δηλαδή:

Α) παραμελήθηκε ο στόλος

Β) διαλύθηκαν τα θέματα και ο θεματικός στρατός.

Γ) αντικαταστάθηκε η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία με ένα φόρο που χρησιμοποιήθηκε για να πληρώνονται ξένοι μισθοφόροι.

Δ) χρησιμοποιήθηκαν πολλοί ξένοι σε ανώτερες θέσεις.

2. Κοινωνία- οικονομία
Η επιβολή νέων φόρων οδήγησε σε ταραχές και εξεγέρσεις του αγροτικού πληθυσμού.

3. Πολιτική
Υπήρξε πολιτική αστάθεια στο κράτος.

Β. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΑΠΟΤΥΧΙΕΣ

Στην Ανατολή

Η εμφάνιση των Σελτζούκων Τούρκων

Μάχη του Μαντζικέρτ (1071):  Συντριβή του μισθοφορικού βυζαντινού στρατού. Ο αυτοκράτορας Ρωμανός Δ΄ αιχμαλωτίστηκε από τους Τούρκους.

Για περισσότερες πληροφορίες διαβάστε το παρακάτω άρθρο:
944 χρόνια από τη μάχη του Μαντζικέρτ: Βυζαντινοί εναντίον Σελτζούκων Τούρκων σε μια μοιραία για την αυτοκρατορία αναμέτρηση

 

Στο Βορρά

• Ούγγροι –Σέρβοι γίνονται επικίνδυνοι αντίπαλοι του Βυζαντίου.

Στη Δύση

• Οι Νορμανδοί αφαίρεσαν από το Βυζάντιο τα εδάφη στη νότια Ιταλία.

  

2. Οι Κομνηνοί και η μερική αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας

Από τα τέλη του 11ου αιώνα, καθώς το Βυζάντιο αντιμετωπίζει μια σειρά προβλημάτων (οικονομικά προβλήματα, εξωτερικοί εχθροί, κλπ) ιδρύεται μια νέα αυτοκρατορική δυναστεία, η δυναστεία των Κομνηνών.

1. Εσωτερική πολιτική

Οι Κομνηνοί στηρίχθηκαν στους ευγενείς, εφαρμόζοντας το θεσμό της Πρόνοιας: παραχωρούσαν αγροκτήματα και φορολογικά έσοδα στους ευγενείς με αντάλλαγμα την παροχή στρατιωτικών υπηρεσιών (προνοιάριοι)

 Συνέπειες: 

α)  Οι ευγενείς αποτέλεσαν την άρχουσα τάξη.

    β)  Οι αγρότες βυθίστηκαν στη φτώχεια και την αθλιότητα.

2. Εξωτερική πολιτική

Οι Κομνηνοί, αξιοποιώντας τη διπλωματία, αναζήτησαν συμμάχους στην Ευρώπη προκειμένου να αντιμετωπίσουν τους αντιπάλους του Βυζαντινού κράτους κυρίως στην Ανατολή. 

• Ο Αλέξιος Α΄ Κομνηνός: εκμεταλλεύτηκε διπλωματικά τις σταυροφορίες στη Μ. Ασία και στα Βαλκάνια πέτυχε με τη διπλωματία να απαλλαγεί από τις επιδρομές των Κουμάνων και των Πατζινάκων
• Ο Ιωάννης Κομνηνός: κατέκτησε διάφορα κρατίδια στη Μ. Ασία και έφτασε ως την Αντιόχεια.
• Ο Μανουήλ Κομνηνός: ακολούθησε φιλοδυτική πολιτική και στηρίχθηκε στις υπηρεσίες των Λατίνων.

Παρόλα αυτά, δεν θα αργήσει να έρθει η στρατιωτική κατάρρευση.

Οι Σελτζούκοι Τούρκοι θα ανανεώσουν τις επιθέσεις τους κατά των εδαφών του Βυζαντίου. 

Μάχη στο Μυριοκέφαλο της Φρυγίας (1176)

Ήττα του βυζαντινού στρατού

Συνέπειες: 
Οι καταλήψεις πόλεων, οι σφαγές, η φυγή των χριστιανών, η πείνα και η πανούκλα επέφεραν τον εξισλαμισμό των πληθυσμών της Μικράς Ασίας.  

Το βυζαντινό κράτος χάνει οριστικά τις μικρασιατικές επαρχίες